Astma u dječjoj dobi izuzetno je heterogena bolest - razlikuje se prema dobi početka, simptomima, težini, prognozi i odgovoru na terapiju. Razumijevanje fenotipova astme ključno je za pravilnu dijagnozu, praćenje i odabir optimalnog liječenja.
Što su fenotipovi?
Fenotipovi astme označavaju različite kliničke slike bolesti, obrasce simptoma, uzroke i tijek astme kod djece.
Glavni dječji fenotipovi astme
- Uzroku i okidačima simptoma (virusne infekcije, alergeni, tjelesni napor)
- Trajanju i perzistenciji simptoma (prolazni, perzistentni)
- Prisutnosti atopije (alergijska, nealergijska astma)
- Upalnim biljezima (eozinofilni, neutrofilni, miješani, neupalni)
1. Fenotipovi prema simptomima i okidačima
- Najčešći oblik kod predškolske djece.
- Piskanje se javlja isključivo tijekom virusnih infekcija dišnog sustava (npr. rinovirus, RSV, koronavirus).
- Dijete je između epizoda potpuno bez simptoma.
- Ovaj oblik često prestaje do polaska u školu, ali može i perzistirati.
Piskanje potaknuto višestrukim okidačima
- Piskanje se javlja tijekom virusnih infekcija, ali i kod izlaganja drugim okidačima (alergeni, tjelesni napor, smijeh, plač, hladan zrak).
- Simptomi mogu biti prisutni i između epizoda.
- Ovaj fenotip je povezan s većim rizikom za razvoj perzistentne astme i dugoročne plućne funkcijske deficite.
2. Fenotipovi prema trajanju simptoma
Prolazna (tranzitorna) astma
3. Fenotipovi prema prisutnosti atopije
Alergijska astma
- Jasna povezanost između izloženosti alergenu i pojave simptoma.
- Prisutna alergijska senzibilizacija (pozitivni kožni testovi, povišeni IgE).
Nealergijska astma
- Nema dokaza alergijske senzibilizacije.
- Okidači su najčešće infekcije ili nespecifični podražaji.
- Potrebno periodički revidirati nalaze jer se alergijska senzibilizacija može razviti kasnije.
4. Fenotipovi prema upalnim biljezima
- Eozinofilni fenotip: Dominacija eozinofila, češće u alergijskoj astmi.
- Neutrofilni fenotip: Dominacija neutrofila, češće u težim oblicima astme.
- Miješani i neupalni fenotip: Kombinacija ili odsutnost upalnih stanica
Fenotipovi astme kod djece - prepoznavanje
Prepoznavanje fenotipova astme kod djece omogućuje precizniju dijagnozu i procjenu rizika za perzistenciju bolesti, individualizirani pristup liječenju (npr. inhalacijski kortikosteroidi kod alergijske astme), praćenje i prilagodbu terapije tijekom odrastanja.
Fenotipovi astme kod djece
| Fenotip | Opis | Tipični okidači | Prognoza |
|---|---|---|---|
| Epizodno (virusno) piskanje | Piskanje isključivo tijekom virusnih infekcija; bez simptoma između epizoda. | Virusne infekcije (rinovirus, RSV...) | Često prestaje do školske dobi |
| Piskanje potaknuto višestrukim okidačima | Piskanje uz viruse, ali i druge okidače; simptomi mogu biti stalni. | Alergeni, napor, smijeh, plač, hladan zrak | Često perzistira, veći rizik za kroničnu astmu |
| Alergijska astma | Jasna povezanost s izloženošću alergenu i alergijskom senzibilizacijom. | Alergeni (prašina, pelud, grinje...) | Često zahtijeva dugotrajnu terapiju |
| Nealergijska astma | Nema dokaza alergijske senzibilizacije; simptomi uz infekcije ili nespecifične podražaje. | Infekcije, hladan zrak, napor | Moguća kasnija senzibilizacija |
Astma kod djece predstavlja skup raznolikih kliničkih entiteta, a prepoznavanje fenotipova pomaže u boljem razumijevanju bolesti i prilagodbi liječenja svakom djetetu.
Najvažniji su fenotipovi prema okidačima (virusno vs. višestruki okidači), trajanju simptoma (prolazna vs. perzistentna), prisutnosti atopije (alergijska vs. nealergijska) i upalnim biljezima. Pravilna identifikacija fenotipa olakšava izbor terapije i poboljšava dugoročnu prognozu djece s astmom.
